ရိုဟင္ဂ်ာ အေရးေဆြးေႏြးပြဲသို႕ တေခါက္

ေခတ္ေမာင္း လန္ဒန္သတင္းေထာက္

ဇူလိုင္လ (၁၆) ရက္ေန႕က လန္ဒန္ ေဘာဂေဗဒ နဲ႕ ႏိုင္ငံေရး သိပၸံေက်ာင္း LSE Arts and the Centre for the Study of Human Rights က ဦးစီးလုပ္တဲ့ “ျမန္မာျပည္ရဲ႕ ရိုဟင္ဂ်ာမ်ား” ဆိုတဲ့ ေခါင္းစဥ္နဲ႕ ေဆြးေႏြးပြဲကို ေခတ္ေမာင္း သတင္းေထာက္ သြားခဲ့ပါတယ္။ ေဆြးေႏြးပြဲကို လူ (၂၀၀) ေလာက္ တက္ပါတယ္။ ေက်ာင္းသားေတြ၊ မူဆလင္ေတြ၊ ၿဗိတသွ်အစိုးရထဲက ျမန္မာျပည္နဲ႕ ဆိုင္တဲ့ ကိစၥေတြ ကိုင္တဲ့ ဝန္ထမ္း အနည္းငယ္၊ ရိုဟင္ဂ်ာအဖြဲ႕က လူအနည္းငယ္ နဲ႕ ဗမာ ၃၊ ၄ ေယာက္ေလာက္ ေတြ႕ပါတယ္။ အင္တာနက္ စာမ်က္ႏွာ ေတြမွာ ရိုဟင္ဂ်ာ အေၾကာင္းကို အေျခအတင္ ေဆြးေႏြးေနၾကတာမို႕ ဗမာ အမ်ားစု တက္မယ္ထင္တာ နည္းနည္းေလးပဲ ေတြ႕လို႕ အံ့အားသင့္ရပါတယ္။

ဦးေဆာင္ေဆြးေႏြးတဲ့ (၂) ေယာက္က အေမရိကန္လူမ်ိဳး ဓာတ္ပံု သတင္းေထာက္ Greg Constatine ဆိုတဲ့ အမ်ိဳးသားနဲ႕ Arakan Project က ဒါရိုက္တာ၊ ရခိုင္ျပည္နယ္ ေျမာက္ပိုင္းက ရိုဟင္ဂ်ာေတြ အေၾကာင္း စစ္တမ္းေတြ ေကာက္၊ စာတမ္းေတြေရးတဲ့ Chris Lewa ဆိုတဲ့ အမ်ိဳးသမီးပါ။ ဥပေဒနဲ႕ တရားစီရင္ေရး ဆိုင္ရာေတြကို ေဆြးေႏြးမယ့္ အမ်ိဳးသမီးက ပြဲကို ေရာက္မလာခဲ့ဘူး။

ဂရက္ (Greg Constatine) ဟာ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္ကတည္းက သြားစရမရွိတဲ့ လူမ်ား (Nowhere People) ဆိုတဲ့ ေခါင္းစဥ္နဲ႕ ဓာတ္ပံုေတြရိုက္ စာေတြေရးလုပ္ေနတယ္။ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ ေတင္ပိုင္းမွာရွိတဲ့ ရိုဟင္ဂ်ာ ဒုကၡသည္ စခန္းကို (၈) ေခါက္သြားၿပီး အဲ့ဒီမွာရွိတဲ့ ဒုကၡသည္ေတြ အေၾကာင္း မွတ္တမ္းတင္ၿပီး ေျပးစရာျပည္မရွိတဲ့ ျမန္မာျပည္ က ရိုဟင္ဂ်ာမ်ား (Exile to nowhere: Burma's Rohingya) ဆိုတဲ့ စာအုပ္ကိုလည္း ဒီလမွာပဲ ထုတ္ထားတယ္။

သူက ရိုဟင္ဂ်ာ ျဖစ္ရပ္ကို ကာလၾကာရွည္စြာ တိုင္းျပည္မဲ့တဲ့ ျဖစ္ရပ္ (Protracted Statelessness) ဆိုၿပီး ရွင္းျပတယ္။ သူေတြ႕ခဲ့တဲ့ ဒုကၡသည္ထဲက ဖာတီမာ နဲ႕ ဂ်ာဖာ ဆိုတဲ့ လူႏွစ္ေယာက္ အေၾကာင္းကို ေျပာျပတယ္။

ဖာတီမာ ဟာ အသက္ (၂၉) ႏွစ္ ရွိၿပီ ျဖစ္တဲ့ ရိုဟင္ဂ်ာ အမ်ိဳးသမီး။ သူဟာ တျခား ရိုဟင္ဂ်ာ အမ်ိဳးသား တေယာက္ နဲ႕ ခ်စ္ႀကိဳက္လို႕ လက္ထပ္ခြင့္ ေတာင္းတာ ေက်းရြာ အာဏာပိုင္ေတြက ခြင့္မျပဳလို႕ ႏွစ္ဦးသား အစၥလာမ္ ထံုးစံ နဲ႕ အညီ တိတ္တိတ္ လက္ထပ္ၿပီး ေပါင္းသင္း ေနထိုင္ၾကတယ္။ ဖာတီမာ ကိုယ္ဝန္ရွိေတာ့ ရြာက အာဏာ ပိုင္ေတြ သိသြားၿပီး ကိုယ္ဝန္ဖ်က္ခ် ခိုင္းတယ္။ ရွိသမွ် ပစၥည္း ဥစၥာေတြ အားလံုးေပးၿပီး ေတာင္းပန္တာလည္း မရလို႕ ေနာက္ဆံုး ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ထဲကို ထြက္ေျပးလာၾကရတယ္။

ဂ်ာဖာ ကေတာ့ နဂါးမင္း စစ္ဆင္ေရးေၾကာင့္ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ထဲကို ထြက္ေျပးလာခဲ့တဲ့ ရိုဟင္ဂ်ာ အမ်ိဳးသား။ သူက ျမန္မာျပည္ထဲကို ျပန္ေနခ်င္တဲ့လူ။ သူတို႕မွာ သြားစရာ၊ ေနစရာ၊ သူတို႕ကို လက္ခံမယ့္ေနရာ တေနရာမွ မရွိဘူးတဲ့။ သူတို႕လိုခ်င္ေနတာက အဂၤလိပ္လို “ability to feel they belong” ဗမလို ဆိုရင္ေတာ့ “သူတို႕နဲ႕ဆိုင္ပါ့လားဆိုတဲ့ အသိေပးႏိုင္မယ့္ ေနရာတခု” ပါတဲ့။ ႏိုင္ငံသား ျဖစ္ခြင့္ ရုပ္သိမ္းခံရတာဟာ ကိုယ့္ကိုကိုယ္နဲ႕ သူမ်ားက ကိုယ့္ကို တန္ဖိုးထားမႈ ဖ်က္ဆီးခံရတာ (to be stripped of citizenship is to be stripped of worthiness) ဆိုတာကို ရွင္းျပပါတယ္။

ခရစ္လယ္ဝါ (Chris Lewa) ကေတာ့ ဘူးသီးေတာင္ ေမာင္းေတာ မွာ သုေတသန လုပ္ေနတဲ့ သူ႕အဖြဲ႕ဝင္ေတြ ရွိေတာ့ ရိုဟင္ဂ်ာ အေၾကာင္းကို ေတာ္ေတာ္ေလး ထဲထဲဝင္ဝင္ သိပါတယ္။ သူက ဇြန္လမွာ ျဖစ္တဲ့ ပဋိပကၡ ရဲ႕ အေၾကာင္းရင္းခံက သံုးမ်ိဳးရွိတယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။

ပထမ အေၾကာင္းက ရိုဟင္ဂ်ာေတြ အေပၚထားတဲ့ အစိုးရရဲ႕ ေပၚလစီေတြ၊ ဒုတိယက ႏိုင္ငံသားျဖစ္မႈ ျငင္းပယ္ျခင္း နဲ႕ တတိယက ရန္လိုမႈ နဲ႕ အမုန္းတရားေတြကို အားေပးအားေျမွာက္ျပဳျခင္းတဲ့။

သူက တတိယအခ်က္ကို ျမန္မာႏိုင္ငံ ပြင့္လင္းလာတာနဲ႕ ဆက္စပ္ျပပါတယ္။ ေျပာခ်င္တာ ေရးခ်င္တာ ေျပာလို႕ ေရးလို႕ ရၿပီ။ Freedom of Expression ရွိလာၿပီ ဆိုၿပီး ရိုဟင္ဂ်ာေတြ အေပၚထားတဲ့ အမုန္းတရားေတြကို လူၾကားထဲ ပြင့္အန္ျပတဲ့ အေၾကာင္း ေျပာပါတယ္။ ၂၀၁၂ ေဖေဖၚဝါရီ ေလာက္ကတည္းက အင္တာနက္ ေပၚမွာ ရိုဟင္ဂ်ာ ဆန္႕က်င္ေရး ေဆာင္းပါးေတြ ပ်ံ႕ေနတယ္လို႕ သူက ေထာက္ျပပါတယ္။

ခရစ္လယ္ဝါက ရိုဟင္ဂ်ာေတြ ရခိုင္ေတြကို ဘူးသီးေတာင္ ေမာင္းေတာမွာ အၾကမ္းဖက္တာ ဇြန္လ (၈) ရက္ ေန႕ တရယ္ထဲလို႕ ဆိုပါတယ္။ စစ္ေတြမွာ ျဖစ္တာကိုေတာ့ သူတို႕ အဖြဲ႕ စစ္ေတြမွာ မရွိလို႕ အတိအက် မသိဘူးလို႕ ဆိုတယ္။ ဘူးသီးေတာင္ ေမာင္းေတာ မွာ ဇြန္လ (၁၅) ရက္ေန႕က စၿပီး အစိုးရက ေက်ာေထာက္ ေနာက္ခံေပးထားတဲ့ အၾကမ္းဖက္မႈေတြ ရိုဟင္ဂ်ာေတြ ခံရေၾကာင္း သူကေျပာပါတယ္။ ရဲ႕ မုဒိမ္းက်င့္တဲ့ အမႈ (၄၅) မႈ စာရင္းေကာက္ယူ ရရွိထားတယ္လို႕ ေျပာတယ္။ ရိုဟင္ဂ်ာ (၅၇၇) ေယာက္ကို ဖမ္းၿပီး ဘူးသီးေတာင္ ေထာင္ကို လႊဲလိုက္တယ္။ ဒီလူေတြကို ေမာင္းေတာ ရဲစခန္းမွာ စစ္ေနတုန္း ေယာကၤ်ား အဂၤါ ေတြကို မီး နဲ႕ ရိႈ႕၊ စအို ထဲကို ဒုတ္ေတြ ထည့္တာေတြ လုပ္တယ္လို႕ အဖြဲ႕သားေတြက သက္ေသယူထားတယ္လို႕ ဆိုတယ္။ သူထပ္တလဲလဲ သံုးသြားတဲ့ စကားကေတာ့ “State-Sponsored Violence” ဆိုတာ ပါပဲ။

သူတို႕ (၂) ေယာက္ တေယာက္ကို (၁၅) မိနစ္ ေလာက္စီ ေျပာၾကၿပီးေတာ့ ပရိသတ္ (၁၀) ေယာက္ေလာက္ရဲ႕ ေမးခြန္းေတြကို ေျဖပါတယ္။ မူဆလင္တေယာက္က ထၿပီး ဒီကိစၥေတြ ႀကီးက်ယ္လာရင္ သမၼတ ဦးသိန္းစိန္ နဲ႕ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ က ဘာမွ မလုပ္ရင္ သူတို႕ (၂) ေယာက္ကုိ ရဝမ္ဒါတုန္းကလို စစ္ရာဇဝတ္မႈ က်ဴးလြန္သူေတြလို ခံုရံုးတင္သင့္တယ္။ ဒီကိစၥဟာ ေျပာင္းလဲေရး အေပၚ ဘယ္လို အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ ရွိႏိုင္မလဲ ဆိုတာ ထေမးတယ္။ သူ႕ၾကည့္ရတာ ေတာ္ေတာ္ စိတ္ဆိုးေနပံုရတယ္။

ခရစ္လယ္ဝါက ေျပာင္းလဲေရးလို႕ ေျပာတဲ့ေနရာမွာ စီးပြားေရး အတြက္ပဲ မဟုတ္ဘဲ လူ႕အခြင့္အေရး အတြက္ ေျပာင္းလဲဖို႕လည္း လုတာကို ရိုဟင္ဂ်ာ ကိစၥက မီးေမာင္းထိုးျပတယ္လို႕ ျပန္ေျဖတယ္။

အဂၤလိပ္ အမ်ိဳးသားတေယာက္က ရိုဟင္ဂ်ာေတြ ေနာက္မွာ အၾကမ္းဖက္သမားေတြ ရွိတယ္ဆိုတာ ဟုတ္သလားလို႕ ေမးတယ္။ ခရစ္လယ္ဝါက သူရိုဟင္ဂ်ာေတြနဲ႕ အလုပ္လုပ္လာတာ (၁၂) ႏွစ္ရွိၿပီ။ အၾကမ္းဖက္ အဖြဲ႕ဆိုလို႕ တဖြဲ႕မွ မေတြ႕ဖူးဘူး။ ဒါေပမယ့္ ရိုဟင္ဂ်ာကို အေၾကာင္းျပဳၿပီး အခုျဖစ္ေနတဲ့ ကိစၥေတြကို အသံုးခ်ၿပီး အျပင္က အၾကမ္းဖက္ခ်င္တဲ့ အဖြဲ႕ေတြ ရွိတယ္။ အေျခအေနက စိုးရိမ္ရတယ္လို႕ ေျဖတယ္။

တေယာက္ကေတာ့ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ သူ႕ရပ္တည္ခ်က္ မေပ်ာက္ေအာင္ ဒီကိစၥကို ဘယ္လို ကိုင္တြယ္ သင့္သလဲ ဆိုတာ ေမးတယ္။ (ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ဟာ အစိုးရ ရာထူးရထားတဲ့ လူ မဟုတ္ေပမယ့္ ျမန္မာျပည္ တျပည္လံုးမွရွိတဲ့ အေရးေတြနဲ႕ ပတ္သက္ရင္ သူ႕သေဘာထားကို တကမၻာလံုးက စိတ္ဝင္တစား ေစာင့္ၾကည့္ေလာ့လာၾကလို႕ သူရိုဟင္ဂ်ာ ကိစၥမွာ သိသိသာသာ အသံတိတ္ေနတာ နဲ႕ ပတ္သက္ၿပီး လူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက ဘာေၾကာင့္လဲ။ ဘာလုပ္ႏိုင္မလဲ။ ဘာလုပ္သင့္သလဲ ဆိုတာကို သိခ်င္ၾကတယ္။)

ခရစ္လယ္ဝါ ျပန္ေျဖတာကေတာ့ ေအာင္ဆန္းစုၾကည္ နဲ႕ အန္အယ္လ္ဒီ ဟာ ပါလီမန္ထဲ ေရာက္ေနၿပီ။ သူ႕ရဲ႕ အသံတိတ္မႈ ( သူက Political Silence လို႕ သံုးတယ္။ ႏိုင္ငံေရးအရ မွားႏိုင္တဲ့ အတြက္၊ လူႀကိဳက္နည္းႏိုင္တဲ့ အတြက္ တြက္ခ်က္ၿပီး တိတ္ေနတဲ့ အသံတိတ္မႈလို႕ နားလည္ႏိုင္ပါတယ္။) က အရမ္းကို စိတ္ပ်က္စရာ ေကာင္းတယ္။ ေခါင္းေဆာင္ေတြ တာဝန္ခံရမယ့္ အခ်ိန္ကို ေရာက္လာၿပီ။ အနည္းဆံုးေတာ့ ရိုဟင္ဂ်ာေတြဟာ ႏိုင္ငံမဲ့လူေတြပါဆိုတာကို ေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ေျပာသင့္တယ္လို႕ သူက ေျပာပါတယ္။

ေဆြးေႏြးပြဲရဲ႕ အခ်ိန္ဟာ တိုလြန္းတဲ့အတြက္ ေဆြးေႏြးခ်င္တဲ့ လူအားလံုး ေဆြးေႏြးခြင့္မရပါဘူး။ ျခံဳၿပီး ေျပာရရင္ ဒီပြဲဟာ ရိုဟင္ဂ်ာေတြကို ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ျမန္မာအစိုးရရဲ႕ လူ႕အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖာက္မႈေတြခံရတယ္ဆိုတာကို ေထာက္ျပတဲ့ ပြဲပါ။ ခရစ္လယ္ဝါဟာ ရိုဟင္ဂ်ာနဲ႕ ပတ္သက္ရင္ leading expert ထိပ္တန္းကၽြန္းက်င္သူလို႕ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက ယူဆထားတဲ့ အတြက္ သူ႕ကို မီဒီယာေတြမွာ ခဏ ခဏ ေတြ႕ရပါတယ္။ သူတို႕ေရးတဲ့ အစီရင္ခံစာေတြကို ႏိုင္ငံတကာအစိုးရ နဲ႕ အဖြဲ႕ေတြက ဖတ္ပံု ရပါတယ္။ အဂၤလိပ္အစိုးရထဲ ျမန္မာ့အေရး ေဆာင္ရြက္ေနသူေတြကို ဒီေဟာေျပာပြဲမွာ ေတြ႕လိုက္ရလို႕ သူေျပာေတြဟာ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ ႀကီးႀကီးမားမား ရွိႏိုင္တာကို မွန္းလို႕ရပါတယ္။

ရိုဟင္ဂ်ာအေရးမွာ ျပည္တြင္းက ေခါင္းေဆာင္ေတြ နဲ႕ ျပည္တြင္းေရာ ျပည္ပက ဗမာေတြ ဘယ္လိုေတြးလဲ။ ႏိုင္ငံတကာမွာ ရိုဟင္ဂ်ာ အေရးကို ဘယ္လိုျမင္လဲ။ ျမန္မာအစိုးရကို တစထက္တစ ပိုပိုၿပီး အကူအညီေပးလာၾကတဲ့ ႏိုင္ငံတကာ အသိုင္းအဝန္းက ျမန္မာအစိုးရကို ရိုဟင္ဂ်ာအေရးမွာ ဘယ္လုိ ေျဖရွင္း ေစခ်င္သလဲ။ ျမန္မာအစိုးရကေရာ သူတို႕ ျဖစ္ေစခ်င္သလို ေျဖရွင္းႏိုင္မလား။ မေျဖရွင္းဘဲထားရင္ ဘယ္လို ျဖစ္မလဲ။ ဒါေတြကဟာ ဒီေဆြးေႏြးပြဲက ရတဲ့ အေတြးစေတြပါ။

လစဥ္ထုတ္ အြန္လိုင္း ေခတ္ေမာင္းစာေစာင္၊ အတြဲ (၁)၊ အမွတ္ (၃) မွ
ေခတ္ေမာင္း အင္တာနက္ စာမ်က္ႏွာ : http://www.khitmaung.com/
(“ေခတ္ေမာင္း” ကို ျပည္တြင္း၊ ျပည္ပ ရွိ လူငယ္မ်ား ပူးေပါင္း ေရးသား၊ ထုတ္ေဝ၊ အြန္လိုင္း ျဖန္႕ခ်ီသည္။)